Kobieta z flagą Ukrainy
2022-12-19

Zmiany w prawie w zakresie oświadczeń o poddaniu się egzekucji – czy mamy realną obronę przeciw lichwie?

Dnia 18 grudnia 2022 roku weszła w życie część przepisów ustawy z dnia 6 października 2022 roku o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie. Wprowadza ona szereg zmian między innymi w kodeksie cywilnym, jak i w kodeksie postępowania cywilnego.

 Czy są to dobre zmiany i czy są łatwo aplikowalne w ujęciu prakseologicznym? Zapewne czas pokaże. Niestety, im bardziej się wczytujemy, tym więcej wątpliwości nas dopada.

Idea wyeliminowania lichwy z życia gospodarczego i społecznego jest ideą zasługującą na uznanie i wielkie wsparcie wszystkich, którego to wsparcia między innymi udzieliła w uchwale Nr XI/2022 z dnia 11 lutego 2022 roku Krajowa Rada Notarialna. Niemniej jednak wdrożenie stosownych zmian w istniejący porządek prawny okazało się rzeczą trudną. 

Na wstępie podnieść należy, że w podstawowej mierze zmiany przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących składania oświadczeń o poddaniu się egzekucji (prócz jednej zmiany dotyczącej bezpośrednio art. 777 k.p.c.) dotyczą wyłącznie umów pożyczek oraz innych umów, do których przepisy o pożyczce stosuje się odpowiednio. Należy to istotnie podkreślić, ponieważ powyższego zastosowania nie należy rozszerzać. Wprowadzone zmiany wywołują różne wątpliwości interpretacyjne. W ramach podstawowych przykładowo można wymienić ustalenie, która ze stron czynności ma być oceniana jako „osoba fizyczna zawierająca umowę pożyczki niezwiązaną bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby” – pożyczkodawca czy pożyczkobiorca? Żeby zachować sens stosowania zmienionych przepisów (i – jak się wydaje - ratio legis) będziemy szli w kierunku interpretacji, że chodzi o pożyczkobiorcę (a więc osobę wymagającą podwyższonej ochrony). 

Procedura dokonywania czynności notarialnych w postaci konstruowania przez notariusza oświadczeń o poddaniu się egzekucji skomplikuje się nieco wobec konieczności wyliczenia maksymalnej wysokości sumy pieniężnej, do której dłużnik będzie mógł poddać się egzekucji. Do tej pory kwota ta była dość swobodnie szacowana przy założeniu, że klauzula wykonalności zostanie każdorazowo nadana ze wskazaniem rzeczywistej wysokości wierzytelności, a „naddana” w oświadczeniu o poddaniu się egzekucji wielkość stanowiła w istocie pewien bufor dla wierzyciela, który nie powinien przynieść żadnej szkody dłużnikowi. Dzisiaj sytuacja się zmienia (choć nie zmienia się relewantnie procedura nadawania klauzul wykonalności) i staje się ważne, by wysokość sumy pieniężnej, do której dłużnik podda się egzekucji nie przekroczyła sumy kwoty pożyczki powiększonej o wysokość odsetek maksymalnych obliczonych bezpośrednio od tej kwoty za okres, na który została udzielona pożyczka, wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie obliczonych od kwoty pożyczki za okres do 6 miesięcy oraz maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów, o których mowa w art. 7201 ustawy - Kodeks cywilny. Ustalenie maksymalnej wysokości przedmiotowej kosztów pozaodsetkowych opierać się będzie o art. 7202 § 2 k.c. (lex generalis) lub – w przypadku materii normowanej ustawą z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim w nowym brzmieniu - w oparciu o art. 36a ust. 2 tej ustawy (lex specialis). Zgodnie z pierwszą ze wspomnianych norm w całym okresie spłaty koszty te nie mogą być wyższe od 25% całkowitej kwoty pożyczki, zaś zgodnie z drugą z nich koszty te nie mogą być wyższe od 45% całkowitej kwoty kredytu. Przy okazji w kontekście wprowadzenia zmian ustaw w celu przeciwdziałania lichwie, trzeba podnieść, że normą, która zasługuje na aprobatę społeczną, jest norma zmniejszająca maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego do 45% całkowitej kwoty kredytu (poprzednio nie mogły być one wyższe od całkowitej kwoty kredytu). 

Przepisy zdają się nie przewidywać warunków poddania się egzekucji przy umowach pożyczki i im podobnych, w których termin spłaty nie został wyrażony datą, a jedynie poprzez mogące zaistnieć w przyszłości zdarzenie (co nie zdarza się rzadko) oraz przy umowach nie przewidujących terminu spłaty, a więc takich, do których stosuje się art. 723 k.c. Mianowicie – jeśli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. 

Z kolei, nowy przepis dotyczący oświadczeń o poddaniu się egzekucji w ogólności, to jest zdanie drugie w art. 777 § 2. przewiduje wskazanie w akcie notarialnym daty powstania zobowiązania dłużnika, a wydaje się, że projektodawcy miało chodzić o datę wymagalności świadczenia dłużnika. Zostało to podniesione w treści uchwały Krajowej Rady Notarialnej, lecz nie uwzględnione w ramach poprawek. Przy czym nawet uwzględnienie zmiany nomenklatury nie rozwiązałoby kwestii sytuacji, w których takiej daty nie da się wskazać. Chyba zatem pozostaje nam praktykom oprzeć się na literalnej wykładni przepisu i wpisywać datę powstania zobowiązania, która oczywiście - o ile była ustalalna - i tak stanowiła zawsze nieodzowną część aktów notarialnych obejmujących oświadczenia o poddaniu się egzekucji. 

W ramach wniosku ogólnego potrzeba postawić pytanie, jaki wpływ niezastosowanie lub błędne zastosowanie którejś ze zmoderowanych norm prawnych do oświadczenia o poddaniu się egzekucji będzie miało na ważność lub skuteczność aktu notarialnego albo na kluczową decyzję sądu o nadaniu aktowi klauzuli wykonalności. 

Dzisiaj na to odpowiedzi nie mamy. Oczekujemy, że praktyka stosowania prawa zweryfikuje prawne sankcje wprowadzonych zmian. A stanie się to dopiero, jak uczy doświadczenie, na przestrzeni najbliższych lat.

Podobne artykuły

Poczekalnia

Zapraszamy na spotkanie

Dziękujemy za wysłanie wiadomości

Podaj imię i nazwisko
Podaj adres e-mail
Podaj numer telefonu
Podaj treść wiadomości

Wyrażam zgodę na przetwarzanie danych osobowych przez Kancelarię Notarialną dr Wisława Boć-Mazur ul. Powstańców Śląskich nr 121 lok. 108, 53-332 Wrocław, zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych w związku z wysłanym zapytaniem. Zapoznałem się z Polityką prywatności strony internetowej notariusz-boc.eu oraz wyrażam zgodę na ich przetwarzanie na zasadach opisanych w Polityce prywatności dostępnej w Serwisie.