Czternastolatek może sprzedać dom pełnoletniego sąsiada?

Stary dobry 1964. Stary dobry 1964 rok, w którym wymyślono normę ubraną w przepis artykułu setnego Kodeksu cywilnego, która do dzisiaj nie uległa zmianie, mimo wielu bardzo wielu zmian Kodeksu cywilnego procedowanych i wprowadzanych od tamtej pory.

Zgodnie z rzeczoną normą okoliczność, że pełnomocnik jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Ubezwłasnowolnienie częściowe może zaś być wynikiem choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. A dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę na mocy orzeczenia sądowego.

Zasadniczo, osoby, które nie są w pełni samodzielne w prowadzeniu swoich spraw, wymagające doradztwa, pomocy i aktywnego wsparcia osób, które mają pełną zdolność do czynności prawnych, korzystają z ochrony przewidzianej w art. 17, 18 i 19 Kodeksu cywilnego. I tak, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy, po którego bezskutecznym upływie staje się wolna. Takiej ochrony nie przydano jednak osobom, które mając ograniczoną zdolność do czynności prawnych, dokonują czynności w imieniu kogoś innego, jako pełnomocnicy.

Solidna, wiekowa konstrukcja, która w nieprzerwanym kształcie przetrwała do dzisiaj zastanawia i intryguje. Czy notariusz zezwoli czternastolatkowi na sprzedaż domu mającego pełną zdolność do czynności prawnych sąsiada? Albo też czy osoba, dla której ustanowiono kuratelę, może obciążyć służebnością przechodu i przejazdu działkę gruntu znajomego dorosłego? Przepisy obowiązującego Kodeksu cywilnego na to zezwalają, a zatem brak przeszkód skutkujących odmową takiej czynności notarialnej. Jednocześnie należy założyć, że zarówno notariusz sporządzający pełnomocnictwo udzielane osobie ograniczonej w zdolności do czynności prawnych, jak i notariusz dokonujący czynności głównej podejmą wszelkie starania niezbędne do ustalenia stanu faktycznego oraz do zabezpieczenia praw i słusznych interesów zarówno mocodawcy, jak i jego kontrahenta, a przede wszystkim pełnomocnika. Pozostaje otwarta kwestia wpływu rodziców małoletniego pełnomocnika oraz kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo na decyzję o wykorzystaniu udzielonego umocowania i wejściu w relację prawną w charakterze przedstawiciela innej osoby. Niewątpliwie, ci, którzy z ustawy lub na mocy orzeczenia sądu powołani są do sprawowania pieczy nad sprawami takiej osoby, będą mieli prawo do udzielania wskazówek i porad dotyczących wykonania pełnomocnictwa, a nawet prawo zakazania takiego wykonania.

Notarialna praktyka w Polsce wykazuje, że wykorzystanie przedmiotowego mechanizmu w obecnej rzeczywistości gospodarczej, w obrocie prawnym wydaje się znikome, a wręcz niewidoczne.

Czy czeka nas zatem desuetudo?